ΜΑΪΚΛ ΜΟΥΡ: Στα χαρακώματα με τον καπιταλισμό

Για περισσότερο από δύο δεκαετίες, ο ευτραφής σκηνοθέτης από το Φλιντ του Μίσιγκαν βρίσκεται σε διαρκή πόλεμο με τη διαπλοκή και τους μηχανισμούς εξουσίας. Μόνιμος σχεδόν εχθρός του είναι το κατεστημένο. Όπου κατεστημένο βάλτε την πολιτική διαφθορά και τα οικονομικά συμφέροντα. Στον «Καπιταλισμό: Μια ερωτική ιστορία», η σκηνή του εγκλήματος είναι μεγαλύτερη από την General Motors στο Μίσιγκαν ή τα γραφεία επιχειρήσεων του πολέμου στο Ιράκ. Η φυσική έδρα του απόλυτου κακού είναι το παγκόσμιο οικονομικό κέντρο του Μανχάταν.

Πάνε σχεδόν 20 χρόνια από τότε που γίνατε γνωστός για την καταγγελτική σας θέση με το ντοκιμαντέρ «Roger and me», που μοιάζει με προάγγελο του «Καπιταλισμός». Μάθατε κάτι στη διάρκεια αυτής της πορείας που ίσως αγνοούσατε πριν;

Έμαθα ότι οι πλούσιοι και ισχυροί γίνονται όλο πιο πλούσιοι και ισχυροί. Και το κρίσιμο ερώτημα είναι: Από πού αντλούν αυτό το επιπλέον απόθεμα οικονομικής και πολιτικής δύναμης; Φυσικά, η εις βάρος των ασθενών τάξεων κυβερνητική πολιτική είναι η αιτία αυτού του απαράδεκτου από κάθε άποψη φαινομένου. Όλο και περισσότερη εκμετάλλευση, λοιπόν, των φτωχών για να γίνονται ακόμη πιο πλούσιοι.

Καπιταλισμός και Ηνωμένες Πολιτείες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες έννοιες. Θεωρείτε ότι για τη σημερινή τραγική κατάσταση του αμερικανικού έθνους, και δεν εννοούμε μόνο σε οικονομικό επίπεδο, υπεύθυνος είναι μόνο ο καπιταλισμός;

Όταν αποφάσισα να κάνω ένα φιλμ για τον καπιταλισμό, θεωρούσα ότι ο καπιταλισμός είναι απλώς άδικος μέσα στο πνεύμα της ισονομίας που υποτίθεται ότι πρεσβεύει. Όσο περνά ο καιρός και βλέποντας όσα συμβαίνουν γύρω μας με τις κατασχέσεις των περιουσιών, τις καθημερινές αδικίες σε βάρος των φτωχών και τα σκληρά οικονομικά μέτρα, που απώτερο σκοπό έχουν να σωθούν οι τράπεζες, οι μεγάλες επιχειρήσεις και η Wall Street, έχω πειστεί πλέον ότι ο καπιταλισμός είναι όχι μόνο αντιδημοκρατικός αλλά και ανήθικος.

Μπορείτε να κάνετε μια πρόβλεψη για το μέλλον; Πού πιστεύετε ότι θα μας οδηγήσει όλη αυτή η κρίση, με τους κρατικούς μηχανισμούς να αδυνατούν να ελέγξουν την απληστία των οικονομικών κολοσσών, των μεγαλομετόχων και των golden boys;

Δεν μπορώ να κάνω εκτίμηση της κατάστασης με την έννοια μιας μελλοντικής πρόβλεψης. Το μόνο που ξέρω πια με απόλυτη βεβαιότητα είναι ότι το πολιτικοοικονομικό σύστημα όπως το ξέρουμε δεν μπορεί να λειτουργεί άλλο με τους ισχύοντες κανόνες. Αυτό που διαπίστωσα μετά την κρίση είναι πως ο καπιταλισμός δεν λειτουργεί. Ίσως ζούμε τις τελευταίες μέρες του. Δυσκολεύτηκα πολύ να βρω κάποιον που να υποστηρίζει και να πιστεύει αληθινά στον καπιταλισμό και να θέλει να μιλήσει σε εμένα.

Αποκλείεται να μην ξέρετε ότι πολλοί σας θεωρούν προβοκάτορα. Τι απάντηση έχετε για όλους αυτούς

Ας έκαναν κι αυτοί κάτι που να μην είναι απαραίτητα καλό αλλά να αποτελεί προσπάθεια διόρθωσης των κοινωνικών αδικιών που συμβαίνουν παντού και πάντα, και τότε ας έρθουν να μου μιλήσουν. Αυτήν τη στιγμή εγώ είμαι ένας σκηνοθέτης που καταγράφω κάποιες αλήθειες στα ντοκιμαντέρ μου. Μπορεί σε μερικούς να μην αρέσουν αυτά που δείχνω ή να μη συμφωνούν με τις απόψεις μου. Την ανθρώπινη αδικία, όμως, που καταγράφεται στην κάμερα μου δεν μπορούν να την αγνοήσουν. Γιατί είναι αληθινή πέρα ως πέρα.

Γιατί έχουμε την αίσθηση ότι σε πάρα πολλά κρίσιμα πολιτικά ζητήματα ο αμερικανικός λαός είναι αφελής και ευκολόπιστος;

Κοιτάξτε, ο μέσος Αμερικανός πολίτης είναι ένας αγνός και ίσως στα όρια της αφέλειας άνθρωπος. Δεν είναι απαραίτητα κακό αυτό, αφού ποιος προτιμά έναν καχύποπτο και πονηρό τύπο από κάποιον άλλον που είναι διαθέσιμος και ανοιχτός σε όλα; Από την άλλη, μην ξεχνάτε ποιο είναι το βασικότερο όπλο του καπιταλισμού όπως εκφράζεται από τους μηχανισμούς στήριξής του, την κυβέρνηση, που εξυπηρετεί τα πλούσια συμφέροντα και τα ισχυρά ΜΜΕ. Η προπαγάνδα είναι ανίκητο όπλο, αφού μπορεί να πείσει το λαό ακόμη και για τον... ερχομό εξωγήινων!

Ένα από τα ζητήματα που θέτει η ταινία σας είναι το περίφημο αμερικάνικο όνειρο. Τι λέτε, υπάρχει ακόμη αυτή η όμορφη ουτοπία, που δίνει στήριγμα και ελπίδα στον καθημερινό άνθρωπο ότι κάποια μέρα μπορεί να αλλάξει η ζωή του προς το καλύτερο;

Μια από τις πιο καταστροφικές επιρροές του καπιταλισμού πάνω στις καθημερινές ζωές των Αμερικανών πολιτών ήταν αυτό ακριβώς: το αμερικάνικο όνειρο. Σήμερα το αμερικάνικο όνειρο έχει μετατραπεί σε εφιάλτη. Οικογένειες πληρώνουν με τις δουλειές τους, με τα σπίτια τους και με τις οικονομίες τους το τίμημα σε αυτή την παραίσθηση.

Πώς νιώθετε για το... σατανικό τάιμινγκ της προβολής του «Καπιταλισμού» εν μέσω αυτής της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης;

Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων ξέσπασε η κρίση και ήταν αληθινά πολύ περίεργο να βλέπω την καταστροφή που περιγράφω στην ταινία μου να συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Τα συναισθήματά μου ήταν σε σύγκρουση, καθώς συνειδητοποίησα ότι αυτό το ντοκιμαντέρ μου θα ήταν πιο επίκαιρο από ποτέ.