Ένα ταξίδι που ποτέ δεν τελειώνει

Οι μαρτυρίες μεταναστών στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα φανερώνουν τα απίστευτα βάσανα που βιώνουν στο δρόμο προς μία γη της επαγγελίας που συνήθως αποδεικνύεται ψευδαίσθηση.

«Έφυγα από το Αφγανιστάν επειδή ένοπλοι σκότωσαν τον πατέρα μου. Ανήκω στην εθνότητα των Χαζάρα. Στο Αφγανιστάν η κατάσταση χειροτερεύει μέρα με τη μέρα. Σπούδαζα στην Καμπούλ πριν φύγω. Η μητέρα μου και ο μικρός μου αδερφός, που είναι 8 χρονών, έχουν μείνει πίσω στο Αφγανιστάν. Τώρα πρέπει εγώ να τους υποστηρίξω. Έφυγα από το Αφγανιστάν πριν από 2 μήνες. Διέσχισα τα βουνά με τα πόδια. Περπάτησα πολύ. Ήταν δύσκολα» αφηγούνταν σε μέλη των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ) ένας 17χρονος Αφγανός, ο οποίος βρέθηκε τον περασμένο Οκτώβριο στο κέντρο κράτησης της Παγανής στη Λέσβο.

Οι περισσότεροι από τους μετανάστες οι οποίοι καταφέρνουν να πατήσουν το πόδι τους στην Ελλάδα προέρχονται από το Ιράκ, το Αφγανιστάν, την Παλαιστίνη, τη Σομαλία, χώρες όπου υπάρχει έντονη ανασφάλεια λόγω των πολεμικών συγκρούσεων, της βίας, που μπορεί να οφείλεται σε φυλετικούς ή θρησκευτικούς λόγους, και της οικονομικής εξαθλίωσης. Και αν κάποτε ο κύριος μεταναστευτικός όγκος αποτελούνταν από άντρες, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση του αριθμού τόσο των ανήλικων αγοριών όσο και των πολυμελών οικογενειών. «Το περασμένο καλοκαίρι στο κέντρο κράτησης στην Παγανή βρίσκονταν 800 άτομα εκ των οποίων το 1/3 ήταν οικογένειες. Από τα 76 παιδιά, τα μισά ήταν κάτω των πέντε ετών» λέει στη «C.P.» η Ιωάννα Κοτσιώνη, αναπληρώτρια επικεφαλής αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για μετανάστες χωρίς έγγραφα.

Σύγχρονη δουλεία

Η ανάγκη της επιβίωσης, η μη ύπαρξη εναλλακτικής λύσης και η όποια ελπίδα για μια καλύτερη ζωή αναγκάζουν τους ανθρώπους αυτούς, οι οποίοι υπολογίζονται παγκοσμίως στα 200 εκατομμύρια, να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να αρχίσουν ένα ταξίδι διάρκειας ακόμα και μηνών.

«Ήρθα με άλλους έξι από τη Σομαλία, από το Μογκαντίσου. Η κατάσταση στο Μογκαντίσου χειροτέρευε διαρκώς και όλο και περισσότεροι άνθρωποι έφευγαν λόγω της βίας. Για να έρθουμε στην Ευρώπη χρειάστηκε να διανύσουμε την έρημο και αυτό ήταν πολύ δύσκολο. Περάσαμε κάποιο διάστημα στη Λιβύη δουλεύοντας σε διάφορες δουλειές για να μαζέψουμε χρήματα να συνεχίσουμε το ταξίδι. Από τη Λιβύη ταξιδέψαμε στην Ελλάδα με βάρκα. Μας πήρε τρεις ημέρες να φτάσουμε στην Ελλάδα. Η βάρκα ήταν πολύ μικρή και ήμασταν 40 άτομα. Ευτυχώς, η θάλασσα ήταν ήρεμη. Στη Λιβύη οι συνθήκες ήταν φρικτές. Οι αρχές της Λιβύης μας φέρθηκαν άσχημα. Αν μας συμπεριφέρονταν καλά εκεί, δεν θα ερχόμασταν. Αλλά τώρα είμαστε στην Ευρώπη και οι συνθήκες είναι επίσης άσχημες εδώ» περιέγραψε ένας 25χρονος Σομαλός, ο οποίος κρατούνταν και αυτός στην Παγανή, στα μέλη των ΓΧΣ.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού οι κίνδυνοι είναι πολλοί, όπως ναυάγια (τον περασμένο Οκτώβριο πνίγηκαν 10 άνθρωποι μόλις 60 μέτρα από τη Λέσβο) ή θάνατοι στη μέση της Σαχάρας από εξάντληση. «Από ό,τι γνωρίζω, το ταξίδι που κάνουν Σομαλοί και Αιθίοπες διασχίζοντας τον κόλπο του Άντεν είναι από τα πιο επικίνδυνα, καθώς ένα ποσοστό της τάξης του 10% με 15% χάνει τη ζωή του σε αυτό» τονίζει η κ. Κοτσιώνη, αναφέροντας πως γι’ αυτό το λόγο πολλοί επιλέγουν να πορευτούν μέσω της ερήμου, πορεία εξίσου δύσκολη. Οι συνθήκες του ταξιδιού είναι τραγικές. Τις περισσότερες φορές οι διακινητές αναγκάζουν τους μετανάστες να είναι ακόμα και για μια εβδομάδα τελείως διπλωμένοι, σε εμβρυακή στάση, για να μη γίνουν αντιληπτοί από τις εκάστοτε Αρχές. «Υπήρξε μια μαρτυρία μάνας, βάσει της οποίας επειδή το μωρό της έκλαιγε και εκνεύριζε το διακινητή, της το πήρε και το πέταξε στη θάλασσα. Και εκείνη δεν αντέδρασε γιατί πέρα από τον εαυτό της είχε μαζί της και το άλλο της παιδί» λέει η κ. Κοτσιώνη, αναφέροντας ότι υπάρχουν δεκάδες αντίστοιχες μαρτυρίες.

Σε αυτή την πορεία υπάρχουν γυναίκες οι οποίες βιάζονται, άντρες οι οποίοι δέρνονται, άνθρωποι οι οποίοι κρατήθηκαν από τους διακινητές τους για μεγάλο χρονικό διάστημα έως ότου οι συγγενείς τους να δώσουν περισσότερα χρήματα. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι ταξιδεύουν με ενέχυρο το σώμα τους, δηλαδή θα πληρώσουν ένα κομμάτι του ταξιδιού και μετά θα μείνουν για αρκετούς μήνες να δουλέψουν για το διακινητή τους προκειμένου να χρηματοδοτήσουν το υπόλοιπο ταξίδι.

Η χαμένη ελπίδα

Αλλά και όσοι καταφέρουν να φτάσουν στις πρώτες πύλες εισόδου της Ευρώπης, γρήγορα συνειδητοποιούν ότι τα προβλήματά τους δεν έχουν τελειώσει ακόμα. «Είναι άνθρωποι οι οποίοι κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους κρατούνταν από την ελπίδα ότι θα φτάσουν στην Ευρώπη, όπου θα βρουν ασφάλεια και ένα καλύτερο μέλλον, και τελικά βρίσκονται σε ένα χώρο έγκλειστοι. Πολλές φορές δεν γνωρίζουν για πόσο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα να είναι πολύ έντονη η αγωνία και η ανασφάλειά τους. Επιπλέον, δεν κατανοούν γιατί ξαφνικά βρίσκονται σε μια φυλακή. Γνωρίζουν ότι έχουν εισέλθει παράνομα στη χώρα, αλλά δεν είναι εγκληματίες» λέει η κ. Κοτσιώνη.

Στους περισσότερους, τα μέλη των ΓΧΣ, τα οποία παρέχουν πέρα από ιατρική περίθαλψη και ψυχολογική στήριξη, διαπιστώνουν έντονο άγχος και διαταραχές που σχετίζονται με αυτό. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις με ψυχοσωματικά προβλήματα αλλά και με πιο σοβαρά σύνδρομα, καθώς οι άνθρωποι αυτοί φέρουν τραυματικές εμπειρίες, με αποτέλεσμα η κράτηση να επιδεινώνει ακόμα περισσότερο την κατάστασή τους.

Παρ’ όλα αυτά, ο συγκεκριμένος πληθυσμός δεν έχει πρόσβαση στο σύστημα υγείας (πέραν των επειγόντων περιστατικών), το οποίο δεν διαθέτει με τη σειρά του ένα πρωτόκολλο για να γίνονται συγκεκριμένες ιατρικές εξετάσεις, ώστε να παρέχεται σωστή φροντίδα. Κάτι τέτοιο είναι σημαντικό όχι μόνο για την υγεία των μεταναστών, αλλά και για τη δημόσια υγεία. «Πρέπει να διασφαλίζεται ο πυρήνας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να καλύπτονται τα ελάχιστα που απαιτούνται για οποιονδήποτε πληθυσμό βρίσκεται σε ανάγκη» καταλήγει η κ. Κοτσιώνη.